S&d 12-2004.indd

Pro & contra Turkije in de eu (1)Turkije is te arm en te islamistisch Wie twijfelde er eigenlijk nog aan of de Europese cratie een uniek rolmodel voor andere moslim- regeringsleiders Turkije deze maand rijp zouden landen kunnen vormen. Bovendien kunnen de verklaren voor onderhandelingen over de aan- eu-landen ook nog wat leren van Turkije, dat als sluiting bij de eu? In ieder geval niet het Interna- seculiere staat al tachtig jaar ervaring heeft met tionaal Monetair Fonds (imf). Eind september de scheiding tussen staat en religie. Nog langer verscheen de belangrijke World Economic Outlook talmen zou voorts de Turkse bevolking in en van dit jaar. Deelde het imf vroeger Turkije in buiten het land schofferen, terwijl premier Erdo- bij het ‘Midden-Oosten’, nu vinden we het land gan zijn land nu juist op bewonderenswaardige opeens onder ‘Centraal en Oost-Europa’! wijze moderniseert. Hij heeft toch net een mooi Het imf ziet zich hierin gesteund door een pakket strafwetten door het parlement geloodst meerderheid van de eu-landen, van politici en die de positie van de vrouw verbeteren en het journalisten en nu ook van de eurodiplomaten martelen door de politie strafbaar stelt. Ook de die de eerste, positieve beoordeling gaven. Ne- macht van het leger gaat Erdogan inperken, zo- derland ¬ voorzitter en begerig om een histo- dat Turkije een echte parlementaire democratie risch besluit te managen ¬ voorop. Het kabinet liet zelfs het staatshoofd bij een toespraak voor het Europese Parlement in Straatsburg impliciet de toetreding van Turkije bepleiten. Ons land is namelijk samen met Duitsland de grootste bui- Waarom hecht men zo aan de toetreding van Dat enthousiasme voor de toetreding van Turkije is sinds 1952, drie jaar na de oprich- Turkije is heel merkwaardig, want Europa heeft ting, lid van de navo, de Noord-Atlantische absoluut geen voordeel bij een snelle toetreding Verdrags Organisatie die de westerse vrijheden en uiteindelijk de Turkse bevolking evenmin. De wilde verdedigen tegen het communistische argumenten voor een snelle toetreding snijden gevaar. Gedurende meer dan een halve eeuw volstrekt geen hout. Ik som de argumenten van lidmaatschap heeft het land echter niet auto- de voorstanders nog even op: Turkije in de eu matisch diezelfde westerse vrijheden gekregen. zou als seculiere, liberale, islamitische demo- Maar dat was ook niet de bedoeling van het navo-lidmaatschap. Het land lag strategisch Over de auteur August Hans den Boef is auteur van
op een cruciale plek. Grensde zowel aan het ‘Nederland seculier! Tegen religieuze privileges in Europese Griekenland als aan de Sovjet-Unie en wetten, regels, praktijken, gewoonten en attitudes’, een aantal satellietstaten. Zowel aan toenmalig navo-vriend Iran als aan landen als Syrië en Irak Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
die zich veel gelegen lieten aan de Sovjet-Unie. de afgelopen decennia om economische rede- Stel dat Turkije communistisch werd? Wat zou nen migreerden, zal Turkije ook tegen die tijd het effect zijn op Griekenland en Iran, allebei hoogstwaarschijnlijk een islamistische staat landen met een actieve, door Moskou gesteunde zijn. De liberale moslims vormen een kleine communistische partij? Daarom heeft Amerika minderheid, zonder substantiële politieke nooit heftig geprotesteerd als er in het verleden macht, een minderheid die door haar lage ge- weer eens een staatsgreep van het Turkse leger boortecijfers slinkt. Een aantrekkelijk rolmodel? plaatsvond of wanneer er mensenrechten wer- Kunnen wij inderdaad met Turkije in de eu den geschonden. Daarom ook heeft Washington veel van dit land opsteken over de omgang met de oplossing van het Cyprus-probleem nooit van de scheiding tussen kerk en staat? Die scheiding kent Turkije immers al tachtig jaar volledig Daarom moest Turkije niet alleen maar lid grondwettelijk. Maar welke constitutionele worden van de navo, maar daarvoor ook al van staat heeft het leger als onverbiddelijke hoeder het imf (1945), de Raad van Europa (1949), de ifc van de seculiere beginselen, waar de Minister (International Finance Corporation, 1956) en de van Defensie ondergeschikt is aan de militaire oeso (1960), voor het in 1963 een Associatiever- In de praktijk is die scheiding tussen staat en De vs willen al heel lang dat hun bondge- religie dan ook zeer eenzijdig. Welke seculiere noot Turkije lid wordt van de Europese Unie. staat heeft een Ministerie van Godsdienstzaken, Al signaleert het State Department na de val van de Muur een nieuw gevaar: zeer instabiele of paraat dat zelfs in andere landen, waaronder theocratische, dan wel dictatoriaal geregeerde Nederland, moskeeën beheert? Zonder het eens moslimstaten als buurland van Turkije. Overi- te zijn met hun religieuze opvattingen, kun je gens onderhoudt het land met de meeste van begrijpen waarom Turkse moslims hun eigen deze buren geen goede relaties; dat doet het vol- moskeeën willen en hun eigen organisaties. gens ons instituut Clingendael slechts met die Na de oorlog vertoonde de Turkse politiek staten die worden gedomineerd door een bevol- dan ook een onophoudelijke strijd tussen het kingsgroep die een van de Turkse talen spreekt. leger en de islamitische (in de praktijk meestal Turkije is een doodarm land met een enorme islamistische) partijen. Soms liet het leger de corruptie en een laag opleidingsniveau, waar de islamisten een tijdje hun gang gaan, want beide georganiseerde misdaad een stevige greep heeft antagonisten hadden één gemeenschappelijke op de economie en leger en politie nog steeds tegenstander: links. Na de val van de Muur zag het leger links niet meer als een gevaar en wer- Wat zal het effect zijn op de rest van de Unie als Turkije daadwerkelijk toetreedt? Het land Kortom, een interessante politieke geschiede- heeft nu reeds 68,9 miljoen inwoners. Alleen nis voor de voorstanders van toetreding.
Duitsland heeft er meer, maar gezien het grote De wortels voor dit onophoudelijke gevecht aantal kinderen per vrouw is Turkije in 2015 liggen in het midden van de jaren twintig. Was ongetwijfeld de volkrijkste staat van de eu. De de Ottomaanse Grondwet van 1872 geïnspireerd vruchtbaarheid per vrouw is in Turkije bijna op het monarchisme, Kemal Atatürk koos voor twee keer zo hoog als in Polen, bijna net zo hoog de nieuwe Turkse Republiek een combinatie het als in Indonesië, volgens het Unesco Education Italiaanse strafrecht, het Zwitserse burgerlijk recht, het Duitse handelsrecht en het Franse Doordat dit grote kindertal vooral op het laïcisme voor de Grondwet. Recente biografen conservatieve platteland wordt gebaard en in nemen dan ook aan dat hij atheïst was.
de arme stadswijken waarheen de dorpelingen De onmiddellijke gevolgen van dit juridische Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
deze keer werd niemand opgehangen. Pas in ¬ kwamen voort uit het Franse concept van 1987 konden de oude politici weer terugkeren. republikeins secularisme. Men mocht elkaar Erbakan deze keer met zijn Refah Partisi (Wel- niet meer aanspreken met hoça of effendi. De fez vaartspartij). Zijn idealen was hij nog niet kwijt. werd verboden en vrouwen konden geen hoofd- Voor geestverwanten in Arnhem verklaarde hij doek meer dragen in openbare functies of in het kort daarna: ‘De Europeanen zijn ziek. Wij be- onderwijs. Juichend gingen ze de straat op, hand schikken over het medicijn. Heel Europa wordt in hand, Turkse mannen en vrouwen, ze dansten islamitisch. Wij zullen Rome veroveren’. De Wel- voor het eerst in de geschiedenis gemengd. In vaartspartij werd in 1995 als de grootste fractie de steden. Het platteland bezag al deze seculiere in het parlement gekozen en het daaropvolgende nieuwlichterij met afschuw. Die conservatieve jaar benoemde president Demirel zijn oude attitude vormt sindsdien een ware veenbrand Al snel pleegde het leger een ‘zachte coup’ die Uiteindelijk legde het leger zich daarbij neer. Erbakan het regeren vrijwel onmogelijk maakte. De eerste oppositiepartij die de militaire elite na In 1998 werd zijn Welvaartspartij verboden door de oorlog ¬ Atatürk was in 1938 overleden ¬ het Turkse Constitutionele Hof. Dan maar weer toestond, was islamistisch. Merkwaardig genoeg een nieuwe partij: de Fazilet Partisi (Partij van Demokrat Partisi gedoopt. Onder leiding van de Deugd), maar dat werd niets. In 2000 pro- Adnan Menderes won die partij in 1950 de ver- beerden de islamisten van Milli Görüs het met kiezingen. Een direct bewijs dat de kemalistische de Saadet Partisi (Partij van de Gelukzaligheid). seculariteit slechts op een minderheid van de Eind juli 2001 reageerde het Europese Hof Tien jaar later was het land zo corrupt gewor- voor de Rechten van de Mens op een klacht den dat het leger meende te moeten ingrijpen. van de Welzijnspartij over het verbod in 1998. Menderes werd opgehangen. De restanten van Het Hof stelde de Turkse collega’s in het gelijk. zijn Democratische Partij gingen op in de Adalat Ook in hoger beroep in 2003. Opmerkelijk, Partisi (Gerechtigheidspartij) van Soeleiman De- want meestal oordeelt het Hof ten nadele van mirel, die in 1965 de verkiezingen won. In 1971 de Turkse staat, waartegen de afgelopen jaren vond het leger het genoeg. Weer een staatsgreep. vrijwel dagelijks een klacht bij Straatsburg werd De nieuwe ster aan het islamistische firma- Kortom, islamistische partijen bleken een ment heette Necmettin Erbakan. Een moslims- doodlopende weg, want hoeveel electorale steun fundamentalist. Hij richtte Milli Nizam Partisi ze ook kregen, het leger greep telkens weer in. (Partij van de Nationale Orde) op, maar die werd Een coup is niet meer nodig, het Constitutionele in 1971 door het leger verboden dat verklaarde Hof volstaat immers, dat weer op steun van de een theocratie te vrezen. Na een korte balling- Europese pendant kan rekenen. Hoe bloemrijk schap in Zwitserland richtte Erbakan in 1972 de ook de namen van de nieuwe islamistische ‘Milli Selamet Partisi (Partij van de Nationale partijen mogen klinken. Het electoraat had dat Redding) op, met als ideologie de door hem ontwikkelde ‘Nationale Visie’ (Milli Görüs). Hij nam deel aan een aantal coalitieregeringen met centrumlinks, respectievelijk nationalistisch en conservatief. Als hij maar om het centrum van de Het is begrijpelijk dat Erdogan, tot op dat mo- ment een trouwe volgeling van Erbakan, besloot In 1980 pleegde het leger weer een coup en dat het roer om moest: een moderne partij die verbood voortaan alle politieke activiteiten. Ook voor toetreding van het land tot de Europese Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
Unie moest pleiten. Geen officieel islamiserings- lijkbaar, maar als gedachteoefening nuttig, is de programma van Turkije meer, maar juist een situatie in Algerije toen het dictatoriale fnla- keuze voor de politieke en juridische structuur bewind eindelijk democratische verkiezingen die gebruikelijk is in de eu. Erdogan besloot te toestond. Die werden gewonnen door de funda- breken met zijn mentor Erbakan en de ‘oude’ mentalisten die onmiddellijk een islamistische politiek. Hij verzamelde gelijkgestemden om zich heen zonder politiek verleden en richtte Helaas is het Turkse leger de enige politieke met hen de Adalet ve Kalkima Partisi (Partij voor factor die het grote islamistische electoraat in Gerechtigheid en Ontwikkeling) op. Erdogan wist dat hij hiermee twee belangrijke groeperin- het land afglijdt naar een samenleving waar de gen achter zich kon krijgen: de laaggeschoolde plattelandsbevolking die een zeer traditionele Met een fraaie U-bochtconstructie islam aanhangt en de hoger geschoolde, jonge, anti-westerse reborn muslims in de steden die nog het leger uit met de duivel van het De laatste groep deelt zijn Europa-strategie. De eerste gelooft hun premier Erdogan op zijn woord dat wanneer Turkije zich maar eenmaal in die heidense, christelijke, joodse, linkse en vooral decadente Europese Unie heeft gevoegd, sharia regeert. Hilmi Özkök, chef van de gene- eindelijk kan worden afgerekend met de secu- rale staf, getuigt in interviews net als Erdogan liere erfenis van Atatürk en heel het land weer van een democratische attitude die breekt met een knusse, islamistische samenleving wordt, de oude politieke tradities. Maar net als bij Erdo- waarin de hoofddoek en de fez niet alleen overal gan denk je: pourvu que cela dure? Het blijft inderdaad een duivels dilemma Erdogans nieuwe strategie legde de akp geen voor Europa. In elk geval vormt dit allesbehalve windeieren, in november 2002 verwierf ze zelfs een argument voor een snelle toetreding. een absolute meerderheid in het Turkse parle-ment. Recep Tayyip Erdogan werd premier van Turkije en kon de onderhandelingen met de eu naar zijn hand zetten. Europa heeft grote bezwa- In zijn laatste roman Kar (de Nederlandse verta- ren tegen de machtspositie die het Turkse leger ling Sneeuw verscheen in 2003) beschrijft Orhan nog immer uitoefent en Erdogan beseft als intel- Pamuk de samenleving in het stadje Kars, vlakbij ligent en bekwaam politicus dondersgoed dat de grens met Armenië. Dat is het hedendaagse hij hierdoor over een belangrijke bondgenoot Turkije in een notendop. De ooit bloeiende, beschikt in zijn gevecht met het leger. Kortom, multi-etnische stad, vroeger achtereenvol- het leger beperkt zich voortaan louter tot defen- gens deel van Armenië en van Rusland, met sietaken, in samenwerking met de Europese en Armeense, Duitse, Georgische, Koerdische en Amerikaanse bondgenoten en Turkije vervult Turkse inwoners, is verworden tot een armoe- de belangrijkste eis om als een democratische dige grensplaats, waar corrupte politici en jour- rechtstaat te worden toegelaten tot de eu. En als nalisten, islamisten met een dubbele agenda, het leger geen staatsmacht meer heeft, kan Erdo- een leger en politieapparaat dat martelt en gan zijn islamistische programma uitvoeren. moordt, kemalisten die heimelijk het optreden tegen islamisten toejuichen en anderen, elkaar Europa de duivel van het leger uitdrijft met de voor de voeten lopen. Van de minderheden heb- duivel van het islamisme. Niet helemaal verge- ben ze geen last meer. Die zijn verdwenen.
Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
Pamuk kent zijn Kafka, maar de kaiserliche & seculiere stedelingen in het Europese deel van königliche staat waarin de Praagse auteur leefde, was een paradijs vergeleken met deze Turkse Een jaar na zijn burgemeesterlijke triomf microkosmos. Dat merkwaardige nationalisme riep hij uit: ‘De 1,5 miljard moslims in de wereld bijvoorbeeld, waardoor nog bij de aardbeving in wachten op het Turkse volk om de leiding te ne- 1999 de minister van Volksgezondheid Durmus men.’ Conform de idealen van zijn Welvaartspar- ‘westers’ bloed weigerde voor transfusies, omdat tij. Tot die anderhalf miljard rekende hij als veel Turks bloed ‘anders’ was. Een nationalisme waar- islamisten niet de religieuze minderheid van de door belediging van de vlag op 23 jaar gevange- Aleviten in zijn stad. Want dat zijn zeer liberale nisstraf kan komen. Waardoor ¬ zo lees je ook moslims. De Aleviten kregen tijdens Erdogans bij Pamuk ¬ de jonge radicale moslims in Tur- burgemeestersschap opeens te maken met ter- kije weinig moeten hebben van de wahabitische reur. Vooral vanuit de fundamentalistische mi- en salafistische rattenvangers. Maar islamistisch grantenwijk Fatih, toevallig die waarin de vrome burgemeester was opgegroeid. Erdogan verbood Ik ben de laatste die een literaire tekst, en ook alcoholconsumptie in gebouwen die bezit zeker zo’n formidabele roman als Sneeuw, wil reduceren tot een hapklare politieke boodschap, Modern? Nog in 1998 citeerde Erdogan het maar je hebt geen groot vertrouwen in de moder- volgende militante gedicht, dat hen op gevange- niseringspogingen van Erdogan als je het boek weglegt. Zelfs als hij meent wat hij zegt, moet zijn volk nog erg veel leren en vooral veel afle- De minaretten zijn onze bajonetten, Toch houden de voorstanders van Turkijes toetreding vol dat, zo de nieuwe premier van het land niet van zijn islamistische geloof is gevallen, hij tenminste zijn islamistische ver-entooi heeft afgelegd. Tegen het licht van de De auteur was Ziya Gokalp, een nationalistische bovenstaande ontwikkelingen lijkt dat al uiterst islamist ¬ typisch Turks, weten we nu ¬ die in onwaarschijnlijk en er zijn veel indicaties die 1924 overleed. Het leger nam na deze poëtische dat bevestigen. ‘Voor mij is de democratie een voordracht Erdogan direct gevangen. Dat hoort middel, geen einddoel,’ heeft Erdogan ooit in een niet. Maar de strekking van dit gedicht kun je interview verklaard. Is er uit zijn daden als politi- met geen mogelijkheid dubbelzinnig noemen. cus een patroon op te maken dat zekerheid geeft Hier wreekt zich dat religie buiten de Kopen- over zijn huidige motieven? Interessant voor de hagen-criteria voor de toelating tot de eu is ge- houden. Anders zouden de Europese diplomaten Een voorbeeld. De internationale gemeen- Erdogan en zijn gerestylde moslimpartij hier- schap ¬ wat die ook moge zijn ¬ prijst Erdo- over duchtig aan de tand kunnen voelen. De akp gans vroegere, dynamische burgemeestersschap en zijn leider lijken een januskop te vertonen, van Istanbul. Zijn verkiezing in 1994 was overi- zoals wel meer islamistische geestverwanten. gens mogelijk geworden door de gestage aanwas Amin Rais in Indonesië bijvoorbeeld. Modern na de oorlog van arme migranten uit het Azia- naar het Westen en traditioneel naar het electo- tische deel van Turkije, die vervolgens erg veel kinderen kregen. Daarom zie je tegenwoordig Toch meen ik dat je in eerste instantie Er- anders dan op oude foto’s zoveel hoofddoeken in dogan op zijn woord moet geloven, al was het Istanbul. Erdogan vormt zelf zo’n voorbeeld van alleen al omdat sommige seculiere, zelfs linkse een arme migrant die de arrogante, verwesterde, Turken overtuigd zijn van zijn hervormings- Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
programma. Maar ook al zou Erdogan werkelijk bedsruimte te krijgen, annex streng gescheiden zijn islamistische verentooi hebben afgelegd, ruimtes voor mannen en vrouwen. Het recht om dan nog zou de gang van zaken rond het nieuwe ongehinderd overal weer vijfmaal per dag te bid- wetboek van strafrecht, en vooral ook de in- den, wat onder Erdogans voorganger om econo- houd daarvan (zoals het strafbaar stellen van mische redenen gereduceerd was tot tweemaal. overspel), de voorstanders van toetreding aan Des morgens vroeg en des avonds laat. Thuis. het twijfelen moeten brengen. Betekent die her- Kortom, mensenrechten die van het seculiere vorming van Erdogan niet meer dan een façade? Turkije in de praktijk een islamistische repu- Want ik signaleer een analogie met de ge-restylde communistische partijen in het voor- malige Oostblok en de positie van de nationale legers na de val van de Muur. Pas nu, na vijftien Die hoofddoek is essentieel voor Erdogan. ‘Ik jaar, kun je een beetje beoordelen of die demo- ben een vader die lijdt’, zo verklaarde hij nog cratische voornemens ook zijn uitgevoerd. Zo onlangs op een vraag van de Parijse tv-zender dat al het geval is, dan vooral doordat er een lci over het Franse hoofddoekverbod op scho- nieuwe post-communistische generatie aan len. ‘Mijn dochters studeren in het buitenland de macht is gekomen. Zoals in Roemenië, waar omdat ze in eigen land hun geloofsregels niet Ceauçescu’s rechterhand Illescu, die in 1989 via een paleisrevolutie aan de macht kwam, nu mis- Maar het nieuwe wetboek bedient het isla- schien eindelijk wordt afgelost door iemand die mistische electoraat ook direct. De eerste versie het politieke métier in de afgelopen vijftien jaar bevatte een paragraaf waarin discriminatie op basis van seksuele oriëntatie werd verboden. Die Een analogie met Portugal na Salazar of sneuvelde. Van de voornemens om aan eerwraak Spanje na Franco gaat niet op. In deze landen behalve voor groepen ook als motief voor indivi- regeerden dictators decennialang, die bovendien duen een zware strafmaat toe te kennen, kwam zeer vrome katholieken waren. Anders dan in niets terecht. Daarmee verliest het hele artikel post-communistische landen kwam er na de val zijn functie, want de eerste de beste Turkse advo- van beide heren een oppositie aan de macht die caat kan eerwraak gemakkelijk reduceren tot het zich langjarig in binnen- en buitenland had kun- motief voor een individuele actie. Verder mogen nen warmlopen. Een cruciale verklaring voor artsen volgens de versie die door het parlement het feit dat Portugal en Spanje minder tijd nodig is aangenomen ongestraft een maagdelijkheid- hadden dan de meeste post-communistische test uitvoeren en kan een vader eveneens zonder landen om een zekere mate van stabiliteit te sancties zijn minderjarige dochter daaraan laten ontwikkelen. En zelfs deze observatie valt nog te De afgelopen tijd heeft Erdogans regering saties hebben daartegen hevig geprotesteerd, gewerkt aan een nieuw wetboek dat ruim 340 zoals te begrijpen valt. Zij steunden de afgelopen artikelen telt en het oude van Mussolini moet tijd ook Auten Unal die, eenmaal getrouwd, vervangen. Europa staat op mensenrechten. haar eigen naam wilde blijven gebruiken, wat Vrijheid van godsdienst en meningsuiting bij- volgens de Turkse wet verboden is. Waarna ze voorbeeld. Die staan in het nieuwe wetboek. Er- een beroep deed op het Europese Hof voor de dogans electoraat weet wat daarvan de praktijk Mensenrechten. Op 16 november werd zij door zal zijn. Bijvoorbeeld het recht om in ‘publieke het Hof in het gelijk gesteld: dat verbod ¬ door plaatsen’ na tachtig jaar weer hoofddoeken te de nieuwe wet niet opgeheven ¬ discrimineert kunnen dragen, om in elke werkplek een ge- en toont geen respect voor iemands privé-leven. Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
Toen Erdogans nieuwe wetsontwerp al gereed vrouwen dat mede door de eu werd betaald, was, dook deze zomer opeens een nieuw artikel verklaarde 39 % dat ze soms slaag van hun echt- op dat overspel strafbaar stelde. Het verbod op genoot verdienen. Slaan mag bij het eten laten deze daad behoort immers tot de pijlers voor de verbranden, de mening van de man betwisten, vrome moslim. Merkwaardig, die strafbaarstel- onnodig geld uitgeven, kinderen verwaarlozen ling, want het Turkse hooggerechtshof heeft in 1996 en 1998 een aantal overspelwetten afge- Op het platteland ¬ Erdogans machtsbasis schaft, omdat die mannen en vrouwen ongelijk ¬ is het positieve ‘slaagpercentage’ in de ogen behandelden. In de praktijk werkt overspelwet- van de slachtoffers zelf 57 %! In Nederland wordt geving namelijk schadelijk voor vrouwen en dat ouders binnenkort zelfs de ‘corrigerende tik’ op vormde destijds de reden voor de afschaffing. hun kinderen verboden. Over een cultuurkloof Mannen durven wel naar de rechter te stappen, bijvoorbeeld als ze geen alimentatie willen beta- Ondanks de nieuwe wet moeten nog steeds len na een scheiding. Vrouwen durven dat veel Turkse joden, christenen, alevieten en atheïsten minder, zij beschermen immers de eer van de ‘Kirchensteuer’ betalen voor al die moskeeën en familie. Vooral onder Erdogans conservatieve imams van de staat. Erdogan en zijn geestver- electoraat. De beslissingen van 1996 en 1998 wanten beschouwen de levensovertuiging van maakten deel uit van een project om voorschrif- deze burgers immers als ‘folkloristisch’. Niet als ten uit de sharia die de afgelopen regeringen in minderheden ¬ het gaat nota bene om honderd- de wetten hadden gesmokkeld, weer te verwijde- duizenden, zo niet miljoenen Turkse burgers ¬ die dezelfde rechten toekomen als de dominante Het stiekeme sharia-gebaar van de Turkse islamitische meerderheid. Rechten die in de eu premier naar zijn conservatieve achterban vanzelfsprekend zijn en niet ter discussie staan. trok ook internationaal de aandacht, zodat zijn Wetten hebben tijd nodig om geëffectueerd te overspelwet van tafel verdween. NB: niet de worden en ambtenaren die ermee vertrouwd ra- bovengenoemde wetsartikelen die vrouwen en ken. Volgens recente rapporten van waarnemers homoseksuelen discrimineren. Die stonden uit Amnesty International en Human Rights niet ter discussie. Erdogan reageerde furieus Watchers neemt het aantal martelingen in het op de internationale kritiek en beschuldigde Zuid-Oosten van Turkije, onder en paradoxaal eu-woordvoerder Filori van inmenging in bin- nenlandse aangelegenheden: ‘Wij zijn Turken Toch haalde Turkije de internationale media en we nemen zelf onze besluiten!’ Maar de boze recent vanwege een gerechtelijk vonnis dat het premier gelastte vervolgens vanuit Brussel zijn tegendeel suggereert. Een Turks Hof van Beroep parlementaire meerderheid om op zondag 26 gaf op 2 december naar aanleiding van een te september terug te komen van reces en warem- lichte veroordeling van vier politiemannen die pel, die accepteerde het hele pakket, zonder over- in 1991 de linkse student Birtan Altinbas hadden doodgefolterd de opdracht voor een nieuw pro- Ik denk dat Erdogans mislukte overspelstra- ces. Dat klinkt positief, maar als we bedenken dat tegie en met name zijn flexibele wisseling van de Amerikaanse minister Colin Powell in maart standpunten een historisch moment lieten zien. van dit jaar zijn Turkse collega Abdullah Gül Voor het eerst gunde hij ons een kijkje achter wees op onvolkomenheden in de rechtspraktijk zijn ‘Europese’ façade. Die inkijk bevestigt het en expliciet de zaak-Altinbas noemde, dan rijst bestaan van zijn dubbele agenda ondubbelzin- de vraag: is hier geen sprake van window dressing? nig. Nogmaals, deze bekwame politicus kent En in welke rechtsstaat bedient de rechtskamer zijn electoraat als geen ander. In een zeer recent onderzoek onder achtduizend getrouwde Turkse Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
Latijns-Amerikaanse staten, niet alleen Mexico (64 ste) , maar ook de narcostaat Colombia! Lager Stel we laten onze hierboven geuite scepsis over dan Afrikaanse staten als Marokko, Tunesië en het religieuze karakter van Turkije en de huidige regering varen en stellen ons even voor dat dit Als het om armoede gaat, staat Turkije vol- land een harmonieuze, multireligieuze samen- gens de Index Human Development 2004 op de leving kent en geregeerd wordt door een coalitie 88ste plaats als een derdewereldland. Mexico bij- waarin een cda-achtige premier met ongelovi- voorbeeld staat een stuk hoger op nummer 55. gen samenwerkt. Dan nog vormen armoede en Desondanks pleit zelfs de charmante populist corruptie in Turkije een onoverkomelijk obsta- Michael Moore niet voor een economische unie kel voor de toetreding. Volgens de optimisten voert Erdogan een modern economisch beleid, heeft hij voor het eerst in decennia de inflatie onder de grens van tien procent weten te drukken en bestrijdt hij dynamisch de corruptie. Zelfs al geloven wij dat Erdogan zijn best doet, dan wacht zijn land nog een zeer lange weg. Hoever heeft Turkije nog tussen Mexico en de vs. Integendeel, hij protes- te gaan voor het land een aanvaardbaar niveau teerde bij diverse gelegenheden juist tegen de bereikt? Wat zeggen de cijfers over de huidige export van Amerikaanse arbeidsplaatsen naar Turkije kent het probleem van de georgani- In het recent verschenen rapport Economic seerde misdaad, die dit jaar volgens de Kamer Security for a Better World heeft de ilo bekeken van Koophandel in de hoofdstad Ankara een hoe het met de economische zekerheid in 90 kwart van het nationale inkomen controleert. landen is gesteld. Hiervoor werden vier catego- De politie en andere delen van de overheidsap- rieën geschapen, waarin de mate van economi- paraat zijn dan ook uiterst corrupt. Denk ook aan sche zekerheid afloopt: ‘Pacesetters’ (de meeste die wrakke nieuwbouw die bij elke aardbeving oude eu-landen, met Scandinavië en Nederland instort, waarvoor steekpenningen de vergun- voorop), ‘Pragmatists’ (Verenigde Staten, Austra- ning hebben geregeld. Dan die inflatiebestrij- lië), ‘Conventionals’ (waaronder enige nieuwe ding. De realiteit is anders dan de optimistische eu-landen, een aantal Latijns-Amerikaanse en groeipercentages. Het inflatiecijfer van Turkije Afrikaanse) en ‘Much-to-be-Done’ (de bodem, zit op een derdewereldpercentage van zeventig procent. In Europa ligt dat tussen twee en drie. En dan hebben we de World Economic Outlook Twintig procent bedraagt het Turkse hoofdelijk van het imf, waar ik mee begon. Vergeleken met nieuwe eu-leden als Tsjechië en Slovenië, maar Laten we ook eens kijken naar de Corruption ook met andere kandidaten als Kroatië, Bulgarije Perception Index uit 2003 van het onderzoeksin- en Roemenië, doet Turkije het zeer slecht. Er stituut Transparency International. Finland staat moet inderdaad nog erg ‘veel worden gedaan’.
als superclean land op nummer 1 en ook Neder- Want volgens de oecd ¬ zie bijvoorbeeld land scoort hoog. Turkije staat op de 77ste plaats. de Employment Outlook 2004 ¬ heerst er in Tur- Alle huidige eu-staten staan daar ver boven, kije door het ontbreken van een uitkering een ook al tiert bij veel nieuwkomers de corruptie aanzienlijke verborgen werkloosheid. Van de nog welig. Eveneens staat Turkije veel lager op 20,5 miljoen civiele arbeidsplaatsen bestaan er de lijst dan medesollicitanten naar toetreding 5,5 miljoen uit onbetaald werk van familiele- tot de eu als Kroatië en Bulgarije. Veel lager dan den, meestal vrouwen. Dat laatste gegeven valt Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
ook terug te vinden in de mate van vrouwelijke arbeidsparticipatie. Terwijl die van Turkse man-nen ongeveer even groot is als gemiddeld in de Ik ben niet de enige die door de teneur van dit eu (79%), is die voor vrouwen veel kleiner (29%, op het platteland 15%). Gegevens over beroepen Begin december verscheen een rapport van laten zien dat vrouwen grote moeilijkheden on- een internationaal economengezelschap dat van dervinden, of zelfs discriminatie, bij het vinden het Nederlandse Ministerie van Landbouw op- van een baan in de industriële dienstverlenende dracht kreeg de Turkse agrarische sector te bekij- ken. In Turkije werkt een derde van de arbeids- Hoe zit het met het onderwijs, de hoop voor populatie in de landbouw. Dat is evenveel als in de toekomst? Dat is in Turkije geheel gratis. alle voormalige vijftien eu-landen bij elkaar.
Maar de leerplicht gaat tot 14 jaar, waardoor er De sector is zowel sterk gefragmenteerd als zeker op het platteland veel meisjes afhaken. zwaar gesubsidieerd. Een van de onderzoekers, In het middelbaar onderwijs bedraagt daar de Alison Burrell die aan de Wageningse Universi- verhouding jongens-meisjes 60-40. Vrouwen teit werkt, meent dat toetreding tot de eu, dus trouwen nu eenmaal jong, is de Turkse verkla- openstelling voor concurrentie, zal leiden tot een ring. Het zijn wel deze vrouwen die naar Neder- versneld proces van schaalvergroting en mecha- land en Duitsland worden gehaald als ongerepte en onbedorven bruiden. Meer dan 10 % van de Dat zal in het licht van de bovenstaande on- leerplichtige kinderen gaat overigens niet naar derzoeksresultaten onherroepelijk de toch al school, een miljoen van hen werkt immers, zo hoge werkeloosheid vergroten, vooral in het waarvan een derde jonger is dan 12 jaar.
arme oosten. Gezien het huidige opleidingsni- Op het platteland is van de mannen 18 % veau zullen tegen die tijd de meeste arme agra- analfabeet, van de vrouwen 28%. Landelijk is het riërs zich niet hebben gekwalificeerd voor werk gemiddelde 16,6 % en de verhouding 7-25. Het buiten de landbouw. En omdat ze geen sociaal Unesco Education Report 2000 (het laatste waarin vangnet hebben, zullen ze naar de steden trek- voor leken als ik veel landen vergeleken kunnen ken of liever nog naar de banlieus van de huidige worden) geeft voor Mexico 9.6 %, 7-11, voor Polen eu. Net als overigens veel hoogopgeleide landge- 0,3 % en geen verschil tussen mannen en vrou- noten die in hun land geen emplooi vinden. wen. Onze voormalige kolonie Indonesië heeft Zelfs een scepticus als Van Aartsen, die Turkije 14, 0 % analfabeten, 10-20. Jawel, het grootste terecht aan concrete eisen wil onderwerpen, moslimland ter wereld is meer gealfabetiseerd beseft kennelijk niet hoe ernstig het met het dan Turkije en kent ook een betere verhouding land is gesteld. Hij meent dat er na de toetreding van Turkije tot de eu in dat land een zodanige Het Unesco Education Report 2000 geeft ook welvaart zal ontstaan dat veel migranten, zoals aan dat de levensverwachting in Turkije bij de de afgelopen jaren bij Griekenland en Portugal, geboorte 69 jaar is. Een Mexicaans kind kan op terugkeren naar het land van herkomst. Maar 72 jaar rekenen en een Pools kind op 73. Maar de Griekenland en Portugal stonden er destijds in kindersterfte ten slotte ligt volgens dit Unesco- sociaal-economisch opzicht stukken beter voor rapport in Turkije bij 45 op de 1000 kinderen, dan het huidige, doodarme en corrupte Turkije. tegen 31 in Mexico en 15 in Polen. Zelfs in Indo- Als dit land tot de eu behoort, ontstaat het te- nesië sterven er nauwelijks meer kinderen dan gendeel van een remigratie. Een zondvloed van in Turkije: 48 op de 1000. Het gaat in alle gevallen arbeidsmigratie naar Europa, die gezien het vo- om onderzoeksresultaten van instituten die inter- lume en de arbeidswetgeving de economie van nationaal als betrouwbaar gelden. Daarom kun je de andere eu-landen hevig zal ontwrichten. als voorstander van de toetreding moeilijk heen.
Welke burgers zullen daaronder het meest Pro & contra Turkije in de EU August Hans den Boef Turkije is te arm en te islamistisch
leiden? Laagopgeleide migranten, die weinig nen wanneer Turkije op al de bovengenoemde thuis zijn in taal en cultuur van hun omgeving. punten het niveau benadert van de landen die op Zoals veel van onze medeburgers die hun wor- Zo’n besluit betekent een patstelling tegen- Met name Nederlandse politici die juist over Turkije. Maar in ieder geval een periode menen op te komen voor de belangen van deze van nadenken, onderhandelen en spreken met kwetsbare bevolkingsgroep, zouden eens ex- alle betrokkenen. Voor linkse partijen gaat dat tra nauwkeurig naar de cijfers moeten kijken. eerder om de oude kameraden in Turkije dan de Schofferen we de Turkse Nederlanders als hun nieuwe Nederlandse van Milli Görus die in deze land van herkomst niet mag toetreden? Hen valt kwestie vooral als filiaalhouders van Erdogan gemakkelijk uit te leggen dat zij daarvan de eer- optreden. Die de rechten van Koerden, vrouwen ste slachtoffers worden. Zeker door linkse par- en homoseksuelen minder belangrijk vinden tijen. Want vroeger kende West-Europees links dan die van de hoofddoekdraagsters, de vijfmaal- immers een innige solidariteit met de Turkse dagelijks-bidders en de kitscherige megamos- Wij knokten in de jaren zeventig ¬ soms Het zou daarom interessant zijn om over ook letterlijk ¬ zij aan zij met hen tegen de vier jaar te evalueren wat het effect is van een Grijze Wolven. Turkse kameraden werden bo- staat als Polen (38 miljoen inwoners en net als vendien in het land zelf vervolgd. Direct, maar Turkije behept met een vrijwel mono-religieuze ook indirect: destijds bood het leger om links de bevolkingssamenstelling) op de rest van de wind uit de zeilen te halen opeens ruimte aan de Unie. En de manier waarop al de nieuwe landen islamisten. Met steun van het Amerikaanse State met minderheden en mensenrechten omgaan. Department. Die seculiere Turkse kameraden van Uit die evaluatie zouden definitieve criteria vroeger gelden nu als halsstarrige relicten uit de kunnen worden afgeleid voor de toetreding van Koude Oorlog, die in tegenstelling tot progres- Turkije. Omdat Erdogan twee agenda’s hanteert sief Nederland weigeren in te zien dat de do- ¬ Europa en islam ¬ zal zijn islamistische re- minante aanwezigheid van een godsdienst een gering intern altijd blijven schipperen. Tussen democratische rechtsstaat niet in de weg hoeft te leger en mafia, tussen boeren en industrie, tus- sen blote toeristenborsten en de chador, tussen sharia en mensenrechten. Gezien zijn positie vormt hij geen betrouwbare onderhandelings- Op 17 december heeft de eu definitief besloten Veel Europese politici menen echter dat Er- dat begonnen kan worden met de onderhande- dogan in zijn land ernstig gezichtsverlies zal lingen met Turkije. Men heeft veel ketelmuziek oplopen als de eu nieuwe, harde eisen aan de gemaakt, veel pokerplay gespeeld met nieuwe toetreding verbindt. Misschien zal hun moderne last minute-voorwaarden en condities. Men idool Recep Tayyip daardoor zelfs de komende heeft, zeer onverstandig, echter geen helder verkiezingen verliezen. What’s the problem? Onze en wijs besluit genomen. Dat had zo moeten linkse vrienden in Turkije zullen dat toejuichen. luiden: de onderhandelingen kunnen pas begin-

Source: http://oud.wbs.nl/uploads/publicaties/Boef,%20August%20Hans%20den_Turkijke%20is%20te%20arm%20en%20te%20islamistisch_SD2004-12.pdf