Microsoft word - regulativ da fatschentas.doc

Regulativ da fatschentas
dalla vischnaunca da Tujetsch
Approbaus entras il cussegl da vischnaunca ils 11 d’uost 2010
Vigur: 1. da schaner 2011
Cuntegn
A. Determinaziuns
generalas

Art. 1 Camp d’applicaziun
Art. 2 Dretg subsidiar
Art. 3 Preschientscha allas sedutas
Art. 4 Recusaziun
Art. 5 Cumpetenza da decider
Art. 6 Lavurs administrativas
Art. 7 Votaziuns
Art. 8 Elecziuns
Art. 9 Pli relativ
Art. 10 Protocol ed informaziun
B. Cussegl da vischnaunca

I. Constituziun
Art. 11 Seduta constitutiva
Art. 12 Temps d’uffeci
Art. 13 Vicepresident communal ed uffecis
II. Sedutas
Art. 14 Convocaziun e tractandas
Art. 15 Sedutas extraordinarias
Art. 16 Invitaziun
Art. 17 Exculpaziun
III. Tractaziuns
Art. 18 Presidi Art. 19 Biro Art. 20 Collaboraziun dalla suprastonza communala Art. 21 Cumissiuns predeliberontas Art. 22 Participaziun da persunas dil fatg Art. 23 Presentaziun dallas propostas Art. 24 Debatta d’entrada Art. 25 Tractaziun en detagl Art. 26 Objectivadad Art. 27 Propostas davart igl uorden Art. 28 Proposta da serrar la discussiun Art. 29 Proposta da revegnir Art. 30 Reponderaziun Art. 31 Secunda lecziun Art. 32 Access public allas sedutas IV. Votaziuns
Art. 33 Disposiziuns
Art. 34 Successiuns dallas propostas
Art. 35 Propostas cumbinadas
Art. 36 Moda da votar
Art. 37 Eruir ils resultats
Art. 38 Vusch da decisiun
Art. 39 Referendum facultativ
V. Intervenziuns
parlamentaras
Art. 40 Principi
Art. 41 Moziun
Art. 42 Postulat
Art. 43 Interpellaziun
Art. 44 Resoluziun
VI. Protocol
Art. 45 Menar protocol, investa e signaziun
Art. 46 Cuntegn
Art. 47 Approbaziun e publicaziun
C. Suprastonza
communala

Art. 48 Repartiziun e delegaziun dallas cumpetenzas / Seramentaziun
Art. 49 Convocaziun e cumpetenzas
Art. 50 Reponderaziun
Art. 51 Tractaziun da fatschentas e decisiun
Art. 52 Cumissiuns specialas
D. Direcziun
communala

Art. 53 Cumposiziun e cumpetenzas
E. Determinaziuns

Art. 54 Determinaziuns


A. Determinaziuns generalas
Quest regulativ da fatschentas sebasa sin la constituziun communala e sin la lescha davart ils dretgs politics e vala per tuttas autoritads e cumissiuns communalas, aschinavon che prescripziuns specialas sti-puleschan buca enzatgei auter. Las cumpetenzas dils organs communals sedrezzan suenter las pre-scripziuns dalla constituziun communala. Las indicaziuns davart las persunas, las funcziuns e las professiuns serefereschan ad omisduas schlatteinas. Aschinavon che quest regulativ cuntegn buca prescripziuns divergen- tas, valan las disposiziuns dalla lescha cantunala davart il Cussegl grond sco era quellas dalla lescha communala e cantunala davart ils dretgs politics directamein ni conform al senn. Scadin commember d’ina autoritad ni cumissiun communala ei obli- gaus d’assister allas sedutas. Perstgisas motivadas ein da communi- car ad uras al president, il qual ordeina ina eventuala substituziun. Las sedutas dallas autoritads e cumissiuns ein - cun excepziun dil cussegl da vischnaunca - buca publicas. Damondas da recusaziun el senn d’art. 12 dalla constituziun commu- nala vegnan examinadas e decididas all’entschatta dalla tractaziun d’ina fatschenta. Quei succeda en absenza dils pertuccai. Persunas ch‘adempleschan ina funcziun en representanza ni en in-carica dalla vischnaunca, ein buca obligadas da prender stgisa. Mintga cumissiun – permanenta e predeliberonta – ei cumpetenta da decider sche silmeins duas tiarzas dils commembers ein presents. Mintga cumissiun sa surdar lavurs administrativas all‘adminstraziun Votaziuns succedan per regla cun maun pli, aschinavon ch‘ina quarta dils presents pretendan buca scrutini. Ina fatschenta ei acceptada, sch’il diember dallas vuschs affirmativas survarga la mesadad dallas vuschs valeivlas. Il president votescha medemamein. Tier egualitad da vuschs dat el la decisiun e quei senza risguardar sia vusch gia dada giu. Aschinavon ch’ei exista mo ina proposta ni che negin pretenda scru- tini, succedan las elecziuns cun maun pli. Survarga il diember da candidats buca il diember da posts, sa l’elec-ziun succeder en globo. Tier tuttas elecziuns decida il pli relativ. Tier vuschs ulivas decida la Mintga autoritad e cumissiun elegia in actuar che meina in protocol, il qual cuntegn silmeins ils conclus ed ils resultats dallas votaziuns.
La suprastonza communala obtegn mintgamai il protocol.
Tiarzas persunas san, cun excepziun dils protocols dil cussegl da
vischnaunca, prender investa els protocols mo lu, sch’ellas san far
valer interess fundai. A quei giavisch sa era vegnir satisfatg entras in
extract dil protocol. Per regla ein tals extracts da far pér suenter
l’approbaziun dil protocol.


B. Cussegl da vischnaunca
I. Constituziun
All’entschatta d’ina perioda d’uffeci seraduna il cussegl da vischnaun- ca ad ina seduta constitutiva. Quella vegn convocada dil president communal. Il president communal arva la seduta ed empeila l’elecziun da dus dumbravuschs, da dus suppleants e dil president dil cussegl da vischnaunca. Sut l’egida dil niev eligiu president suonda l’elecziun dil vicepresident e digl actuar. Igl actuariat sa vegnir surdaus all’administraziun com-munala. L’elecziun dil president e dil vicepresident succeda entras scrutini. Las elecziuns per il secund e tierz onn dalla perioda d’uffeci presidie-scha mintgamai il president dil cussegl da vischnaunca. Quellas elec-ziuns han liug la davosa seduta digl onn d’uffeci che scada. President, vicepresident, dumbravuschs e suppleants vegnan elegi per in onn. Ina reelecziun per in ulteriur onn ei pusseivla. Igl actuar vegn elegius per ina perioda d’uffeci. Il cussegl da vischnaunca elegia all’entschatta da mintga perioda d’uffeci il vicepresident communal e las cumissiuns permanentas. Alla suprastonza communala cumpeta il dretg da far atgnas pro-postas. II. Sedutas
Il cussegl da vischnaunca vegn convocaus dalla suprastonza commu- nala aschi savens sco las fatschentas pretendan. Il datum dallas se- dutas e las tractandas vegnan fixadas dil president communal en con-cordanza cul president dil cussegl da vischnaunca. Il cussegl da vischnaunca ei plinavon da convocar, sch’il president da quel ni silmeins tschun cussegliers pretendan quei. La damonda ei d‘inoltrar a scret al president dil cussegl da vischnaunca ni alla suprastonza communala cun indicar las fatschentas che duein vegnir tractadas. L’invitaziun allas sedutas succeda a scret sil pli tard diesch dis avon, cun aschuntar la gliesta da tractandas ed ils messadis. En cass ur-gents san ins sviar da quella regla. Ils cussegliers san consultar tier l’administraziun communala ils do-cuments che san per motivs organisatorics buca vegni tarmess tier. Quels stattan a disposiziun per investa silmeins siat dis avon la se-duta. Ils messadis dil cussegl da vischnaunca vegnan per regla publicai sin la pagina d’internet dalla vischnaunca. Mintga interessent sa denton era retrer il messadi per posta en fuorma dad in abonnament. Exculpaziuns ein da communicar ad uras al president dil cussegl da vischnaunca. Sur dalla presenza vegn menau in protocol. III. Tractaziuns
Il president empeila las tractaziuns. El procura ch’il regulativ da fatschentas e las isonzas parlamentaras vegnien observadas. En cass ch’il president ed il vicepresident san buc esser presents, elegia il cussegl da vischnaunca in president dil di. Il president ed il vicepresident dil cussegl formeschan il biro dil cus-segl. Ensemen cul president communal coordineschan els il decuors dallas sesidas dil cussegl da vischnaunca. Il president communal ed ils commembers dalla suprastonza commu- nala ein obligai da prender part allas sedutas dil cussegl da vi- schnaunca. Excepziuns ein mo pusseivlas, sch’in commember ei buca directamein involvaus en las fatschentas tractandadas. Per fatschentas da pli gronda muntada sa il cussegl da vischnaunca sez, ni sin giavisch dalla suprastonza communala, eleger cumissiuns predeliberontas. Quellas ein obligadas da dar in rapport a scret alla suprastonza communala per mauns dil cussegl da vischnaunca. Per la tractaziun da fatschentas da speciala muntada sa il cussegl da vischnaunca ni la suprastonza communala envidar a sias sedutas persunas dil fatg. All’entschatta dalla tractaziun d’ina fatschenta ein las propostas dalla suprastonza communala da communicar. La presentaziun dalla fatschenta succeda entras in representant dalla suprastonza commu-nala. All’entschatta dalla deliberaziun ha per regla liug ina debatta d’entrada. Enstagl d’ina debatta d’entrada sa vegnir arranschau ina discussiun generala. Sch’ei vegn fatg duront la debatta d’entrada ina proposta da buca entrar ni da renviar la fatschenta, ha la discussiun da serestrenscher a quella proposta ed igl ei da votar surlunder avon che cuntinuar cun la discussiun generala. Sch’ei vegn concludiu d’entrar ella materia, suonda la deliberaziun en detagl. Il plaid vegn daus ella successiun sco el vegn dumandaus. Quel duei esser clars, cuorts e concis. Sch’il president dil cussegl vul separticipar alla discussiun, surdat el il presidi per la tractaziun dalla fatschenta pertuccada al vicepresident. La discussiun ha da serestrenscher alla caussa en tractaziun. Il presi-dent ha d’intervegnir, sche quella prescripziun vegn buca observada. Il cussegl da vischnaunca sa restrenscher il temps da plidar. La discussiun ha da setener allas reglas dalla creanza. Remarcas che violeschan la honur astgan buca vegnir fatgas. Cuntravenziuns da quei principi ston immediatamein vegnir admonidas dil president. En cass grevionts eis el cumpetents da prender il plaid ad in cusseglier. Oppona quel encunter quella mesira, decida il cussegl. En cass grevionts sa il cussegl da vischnaunca sclauder in cusseglier dalla seduta. Propostas davart Tier propostas davart igl uorden vegn il plaid buca surdaus per la dis-igl uorden cussiun, mobein ei vegn votau immediatamein. Sco proposta davart igl uorden valan propostas che serefereschan sin l’interrupziun dalla seduta, la refiersa dalla fatschenta, la fuorma dalla deliberaziun ni l’applicaziun digl uorden da fatschenta insumma. Vegn ei fatg ina proposta da serrar la discussiun, eis ei da votar im- mediat sur da quella. Ina tala proposta drova per l’approbaziun duas tiarzas dallas vuschs valeivlas. Vegn la proposta per serrar la discussiun approbada, obtegnan mo aunc ils commembers gia annunziai, il representant dalla suprastonza communala ed eventuals referents dalla cumissiun la pusseivladad da s’exprimer. Propostas per revegnir ad ina part d’ina fatschenta, ein - duront la tractaziun da quella - pusseivlas da tut temps avon la votaziun finala, aschinavon che la pluralitad dils commembers presents va d’accord. Alla fin dalla tractaziun d’ina fatschenta dat il president la pusseivladad da revegnir als singuls artechels. Il president sa stuschar la tractaziun d’ina fatschenta, alla quala il cus-segl vul revegnir, sin la fin dalla seduta. Entochen alla fin da mintga seduta san duas tiarzas dils commembers presents pretender ch’ina fatschenta tractada ella medema seduta vegni reponderada. Il cussegl concluda suenter ina cuorta motivaziun dil proponent. Tier fatschentas impurtontas sa il cussegl decider davart ina secunda Las sedutas dil cussegl da vischnaunca ein publicas. Las tractandas da tuttas sedutas dil cussegl da vischnaunca ein da publicar egl organ ufficial ni sin la pagina d‘internet dalla vischnaunca. Plinavon san ellas vegnir publicadas en ulteriurs organs publics. Ina resumaziun dallas fatschentas sa vegnir publicada els organs publics. Excepziunalmein sa il cussegl da vischnaunca concluder da deliberar las tractandas cun exclauder la publicitad. Davart quei fatg vegn deci-diu per scrutini. IV. Votaziuns
Avon mintga votaziun prelegia il president la formulaziun exacta dallas propostas. El fixescha la successiun da votar sur las propostas. Objecziuns encunter quellas disposiziuns liquidescha il cussegl ladi-namein. Il president sa ordinar che las propostas vegnien suttamessas a scret. Las propostas vegnan messas sequentamein en votaziun: c) propostas principalas. Ein pli che duas propostas principalas avon maun, vegn ei votau il medem mument surlunder. Tut ils cussegliers voteschan sur da mintga proposta, astgan denton sustener mo ina. Obtegn negina pro-posta la maioritad dallas vuschs, croda la proposta cun las pli paucas vuschs. Retscheivan pliras propostas che han buca las biaras vuschs il medem diember da vuschs decida il president tgei proposta/s che croda/n. Silsuenter vegn la medema procedura applicada per las propostas restontas entochen ch’ina proposta obtegn la maioritad. Tier propostas cumbinadas vegn votau separau sur dallas singulas parts. Sa ina damonda da votaziun vegnir separada, ha quei da suc- Per regla vegn ei votau cun maun pli num ch‘ina quarta dils cus- segliers presents pretendan scrutini. Il cussegl da vischnaunca ei cumpetents da decider sche silmeins nov commembers ein presents. Scadin cusseglier che fa part dalla seduta ei obligaus da votar. Propostas e fatschentas ein approbadas, sch’il diember dallas vuschs affirmativas survarga la mesadad dallas vuschs valeivlas. Il pli en-cunter ei d’eruir. Il president votescha medemamein. Tier egualitad da vuschs dat el la decisiun e quei senza risguardar sia vusch gia dada. Decisiuns ch’ein suttamessas al referendum facultativ ein da publicar egl organ da publicaziun ufficial dalla vischnaunca. V. Intervenziuns parlamentaras
Scadin cusseglier ha il dretg d’inoltrar a scret moziuns, postulats ed interpellaziuns al president dil cussegl da vischnaunca. En fatgs da pli pintga muntada san damondas vegnir fatgas directamein alla suprastonza communala. Moziuns e postulats declarai relevants, denton aunc buca exequi, ein da menziunar el rapport da gestiun. Ina moziun ei ina proposta ch’oblighescha la suprastonza communala da suttametter al cussegl da vischnaunca ina fatschenta ni da far ina proposta per relaschar, midar ni cassar ina lescha, ina ordinaziun ni in conclus dil cussegl da vischnaunca. Il president communichescha la moziun al cussegl da vischnaunca. Ella vegn tractada dil cussegl da vischnaunca enteifer treis meins dapi ch’ella ei vegnida inoltrada. Sin proposta dalla suprastonza commu-nala sa il cussegl da vischnaunca prolunghir quei termin. La moziun ei da motivar oralmein entras il moziunari e da rispunder entras il representant dalla suprastonza communala. Ei suonda la dis-cussiun generala. Silsuenter decida il cussegl, schebein el vul accep-tar la moziun ni buc. Vegn ella acceptada, ha la suprastonza commu-nala da corrispunder ad ella enteifer miez onn. Il cussegl da vischnaunca sa prolunghir quei termin sin fundament d’in rapport dalla suprastonza communala. Cun in postulat sa il cussegl da vischnaunca pretender dalla suprastonza communala d’examinar schebein ei basegna en in cass specific ina lescha, ina decisiun ni ina mesira. In postulat sa era pre-tender l’elavuraziun d’in rapport. Il president communichescha il postulat al cussegl da vischnaunca ella medema seduta sco el vegn surdaus. El vegn tractaus dil cussegl da vischnaunca enteifer treis meins dapi ch’el ei vegnius inoltraus. Sin proposta dalla suprastonza communala sa il cussegl da vischnaunca prolunghir quei termin. Il postulat ei da motivar oralmein entras il postulant e da rispunder entras il representant dalla suprastonza communala. Ei suonda la dis-cussiun generala. Silsuenter decida il cussegl, schebein el vul accep-tar il postulat ni buc. Accepta il cussegl da vischnaunca il postulat, ha la suprastonza com-munala da dar rapport enteifer in onn. Cun ina interpellaziun sa in cusseglier pretender sclariment dalla suprastonza communala sur da fatgs ch’ein tenor prescripziuns ver-tentas buca da tener tschelau. Il president communichescha l’interpellaziun al cussegl da vischnaunca. Ella vegn tractada immediat ni sil pli tard enteifer treis meins. Sin proposta dalla suprastonza communala sa il cussegl da vischnaunca prolunghir quei termin. L’interpellaziun vegn motivada oralmein e rispundida d’in representant dalla suprastonza communala. Igl interpellant sa declarar, schebein el ei cuntents cun la risposta ni buc. Ina discussiun ha mo liug, sch’ella vegn decidida dil cussegl da vischnaunca. Il cussegl da vischnaunca sa prender resoluziun enviers instanzas federalas, cantunalas ed autras instituziuns, pertuccont fatschentas d’interess impurtonts dalla vischnaunca. Propostas per resoluziuns ein d’inoltrar a scret al president dil cussegl da vischnaunca. VI. Protocol
Sur dallas tractaziuns dil cussegl da vischnaunca meina igl actuar ni Scadin vischin ha il dretg da prender investa els protocols dil cussegl da vischnaunca. Il protocol dil cussegl da vischnaunca ei da signar dil president e digl actuar. Il protocol ha da cuntener las fatschentas, propostas ed ils conclus, sco era igl essenzial dalla discussiun. Tier votaziuns ed elecziuns ei il diember dallas vuschs dad indicar. Declaraziuns tier in conclus per mauns dil protocol san vegnir dadas mo ella seduta ch’il conclus vegn prius. Quellas declaraziuns ston vegnir formuladas a scret. Per regla vegn il protocol tarmess als cussegliers ensemen cun ils acts per la proxima seduta. El vegn mess en discussiun per approba- ziun ella proxima seduta. Il protocol dil cussegl sto vegnir publicaus era senza l’approbaziun el proxim fegl ufficial. Protocols che cuntegnan fatschentas che vegnan suttamessas allas surordinadas instanzas – radunonza da vischnaunca, urna – ston esser publicai avon la tractaziun. Propostas per midadas dil protocol san succeder mo a scret e ba-segnan il consentiment dalla maioritad dils cussegliers presents. Sil-suenter succeda l’approbaziun dil protocol. C. Suprastonza communala
La suprastonza communala reparta mintgamai all’entschatta d’ina pe- rioda d’uffeci ils departaments e las spartas administrativas sin ils sin- las cumpetenzas guls commembers da suprastonza e regla la substituziun. Ella sa delegar cumpetenzas finanzialas, persunalas ed auters fatgs da tempra operativa alla direcziun communala. La suprastonza com- munala relai in reglament corrispundent. Tal vegn suttamess al cus- segl da vischnaunca per enconuschientscha. Ils commembers dalla suprastonza communala han da prestar il se- rament d’uffeci a caschun dall’emprema radunonza dil cussegl da vischnaunca suenter las elecziuns. La seramentaziun secloma sco suonda: „Vus, sco nievelegiu, vegnis ad engirar avon Diu, che Vus vuleies ademplir tuttas obligaziuns da Vies uffeci tenor meglier saver e puder.“ Plaids digl engirament: „Jeu engirel.“ La suprastonza communala vegn convocada entras il president com- munal aschi savens che las fatschentas pretendan quei, ni sin gia- visch da silmeins treis commembers dalla suprastonza. All’invitaziun duei vegnir aschuntau la gliesta da tractandas. Ils acts necessaris sesanflan per investa tier l’administraziun communala. La suprastonza ei cumpetenta da decider sche silmeins treis com-members ein presents. Scadin commember dalla suprastonza communala che fa part alla se-duta, ei obligaus da votar. Per reponderar ina fatschenta tractada basegna ei il consentiment dalla maioritad dils commembers presents. Mintga commember dalla suprastonza examinescha, giudichescha e presenta las fatschentas da siu departament per mauns dalla Fatschentas d’impurtonza vegnan preparadas en stretga collaboraziun cun il president communal. Il cau dil departament dat rapport sur d‘eveniments specials da siu de-partament al president communal e fa propostas leutier. La decisiun schai tier la suprastonza communala sco autoritad. La suprastonza communala sa proponer al cussegl da vischnaunca da numnar cumissiuns specialas per examinar e preparar fatschentas impurtontas. Ella circumscriva l’incarica e fixescha il diember da com-members dalla cumissiun. L’elecziun succeda entras il cussegl da vischnaunca. D. Direcziun communala
La direcziun communala, la quala secumpona dil president communal, dil menader dall’administraziun e dil menader dils menaschis tecnics, exequescha ils pensums che vegnan delegai ad ella entras la suprastonza communala. E. Determinaziuns finalas
Quest regulativ ei vegnius approbaus entras il cussegl da vischnaunca ils 11 d’uost 2010 e passa en vigur igl 1. da schaner 2011. Cun l'en-trada en vigur da quest regulativ ein tuttas prescripziuns che stattan en cuntradicziun cun las novas determinaziuns cassadas, en special il regulativ da fatschentas dils 10 d’avrel 2002.

Source: http://www.tujetsch.ch/documents/Regulativ_da_fatschentas.pdf